Định nghĩa và nguy cơ khi đầu tư trái phiếu

Trái phiếu là gì?

Trái phiếu là một tờ chứng nhận nghĩa vụ trả nợ của người phát hành phải thanh toán cho người sở hữu tờ trái phiếu đó đối với một khoản tiền cụ thể bằng với mệnh giá được quy định trên trái phiếu, trong một khoảng thời gian và có một mức lợi tức nhất định.

Phân biệt trái phiếu

Dựa vào người phát hành

• Chính phủ.
• Doanh nghiệp.
• Ngân hàng/ tổ chức tài chính.

Dựa vào người sở hữu

• Trái phiếu vô danh: không điền tên của người sở hữu lẫn lưu trong hồ sơ của bên phát hành. Trái chủ là người hưởng quyền lợi.
• Trái phiếu ghi danh: có điền tên của người sở hữu lẫn lưu trong hồ sơ của bên phát hành.

Dựa vào lợi tức của trái phiếu

• Trái phiếu có lãi suất nhất định: các nhà mua bán trái phiếu nhận lợi tức được xác định dựa theo tỷ lệ phần trăm (%) đã định tính theo mệnh giá của trái phiếu.
• Trái phiếu có lãi suất thay đổi (thả nổi): các nhà mua bán trái phiếu nhận được lợi tức thanh toán trong các thời điểm khác nhau; lợi tức được tính dựa trên mức lãi suất thay đổi theo lãi suất tham chiếu.
• Trái phiếu có lãi suất bằng 0: các nhà mua bán trái phiếu không nhận được lãi, nhưng được mua với giá ít hơn trên mệnh giá (gọi là mua chiết khấu) và được hoàn trả bằng với giá trị mệnh giá khi đến thời gian thanh toán.

Đầu tư trái phiếu là gì?

Đầu tư trái phiếu là thực hiện một giao dịch cho vay, trong đó người mua trái phiếu là người cho vay và người phát hành trái phiếu là người mượn số tiền của người mua. Người phát hành có nghĩa vụ phải trả cho trái chủ dựa trên các cam kết nợ đã được xác định trong hợp đồng giao dịch.

Trái phiếu là một hình thức tuyệt vời để tạo ra thu nhập thụ động và mua bán trái phiếu được coi là sự đầu tư ít có nguy cơ, đặc biệt là khi so sánh với việc đầu tư cổ phiếu. Nhưng song song đó, chúng cũng có một số rủi ro tiềm ẩn sau đây.

Những nguy cơ khi đầu tư trái phiếu

Lãi suất

Lãi suất và mệnh giá của trái phiếu có mối quan hệ nghịch chiều:

Khi lãi suất giảm, các chủ đầu tư cố nắm bắt hay “khóa” lợi suất cao nhất trong khoảng thời gian lâu nhất có thể. Họ sẽ thu được lợi nhuận từ trái phiếu thanh toán lãi suất cao hơn so với giá thị trường lúc bấy giờ. Sự tăng trưởng nhu cầu mua vào dẫn đến việc trái phiếu tăng giá.

Nhưng ngược lại, khi mức lãi suất hiện hành tăng lên, các chủ đầu tư đương nhiên sẽ từ bỏ các trái phiếu thanh toán lãi suất thấp. Điều này tương tự sẽ làm cho giá trái phiếu giảm xuống trở lại.

Tái đầu tư

Đặc điểm có thể thu hồi của trái phiếu cho phép nhà phát hành mua lại trái phiếu đã bán trước ngày thanh toán. Kết quả là, người chủ sở hữu trái phiếu nhận được khoản trả tiền gốc có giá trị cao hơn so với mệnh giá ban đầu.

Nhưng mặt trái của việc một trái phiếu có thể thu hồi đó là các nhà đầu tư nhận được tiền lời nhưng không thể tái đầu tư trở lại ở mức lãi suất tương tự. Về dài hạn, nguy cơ tái đầu tư có ảnh hưởng xấu đến lợi nhuận thu được.

Để bù đắp cho hạn chế này, đối với các trái phiếu không có đặc điểm thu hồi, các chủ đầu tư trái phiếu sẽ nhận được mức lợi tức cao hơn.

Lạm phát

Khi chi phí, giá cả và lạm phát gia tăng với tốc độ nhanh chóng so với tốc độ của lãi suất đầu tư trái phiếu thì chuyện gì sẽ xảy ra? Khi đó, sức mua trái phiếu của các nhà đầu tư sẽ giảm xuống và thậm chí có thể thu về mức lãi suất âm.

Giả sử một chủ đầu tư trái phiếu có khả năng thu về được mức lãi suất 2% khi đầu tư, nếu lạm phát tăng lên đến 4% sau khi họ đã đầu tư, thì lãi suất của họ lúc này thực tế chỉ còn là -2%.

Tín dụng

Các quỹ đầu tư trái phiếu tại Việt Nam như chính phủ thường được coi là có mức độ nguy cơ thấp nhất, vì họ có khả năng thu thuế hay phát hành tiền để phục vụ việc trả nợ. Các công ty/ doanh nghiệp không có những quyền đó, do vậy trái phiếu của họ có mức độ an toàn thấp hơn và phải trả lãi suất cao hơn cho các nhà đầu tư.

Thanh khoản

Thanh khoản là khả năng chuyển đổi thành tiền của tài sản trái phiếu. Có một loại nguy cơ đó là chủ đầu tư có thể không bán được trái phiếu đã mua của mình một cách nhanh chóng do thị trường của trái phiếu đó quá hẹp với chỉ vài người có nhu cầu mua và bán.

Lãi suất thấp trong một dịp phát hành trái phiếu có thể khiến biến động giá đáng kể và có ảnh hưởng xấu đến tổng lợi nhuận của trái chủ khi bán ra. Tương tự như cổ phiếu được giao dịch trong một thị trường thưa thớt, bạn có thể buộc phải bán lại trái phiếu với một mức giá thấp hơn với mệnh giá và dẫn đến thua lỗ​.

Xếp hạng

Nếu một doanh nghiệp bị xếp hạng tín dụng thấp hoặc khả năng kinh doanh và trả nợ không có tính thanh khoản cao, ngân hàng hay các tổ chức cho vay sẽ tính lãi suất cao hơn cho các khoản vay sau này của doanh nghiệp đó. Điều này có thể có ảnh hưởng xấu đến khả năng thanh toán các khoản nợ với các trái chủ hiện tại của họ và gây tổn thất cho các chủ sở hữu trái phiếu.

Đầu tư trái phiếu có thể tạo ra một dòng thu nhập thụ động cho các nhà đầu tư, nhưng đôi khi cũng có thể mang lại các nguy cơ tiềm ẩn nếu các nhà đầu tư không đủ sáng suốt. Tuy nhiên, hình thức đầu tư này sẽ đơn giản hơn rất nhiều khi nhà đầu tư đã nắm được những kiến thức căn bản về trái phiếu, phát hiện ra những yếu tố thị trường quen thuộc và có thể dự đoán trước được những nguy cơ có thể xảy đến.