Vài nét về tình hình đồng yên Nhật Bản

Đồng yên yếu, từng được coi là thuận lợi cho nền kinh tế tập trung vào xuất khẩu của Nhật Bản, giờ đây đã trở thành một điểm đau khi nó ăn sâu vào tài chính hộ gia đình và gây bối rối cho các nhà hoạch định chính sách.

Việc các nhà sản xuất Nhật Bản chuyển dần sang sản xuất ở nước ngoài có nghĩa là đồng yên yếu đã trở nên ít có lợi cho các nhà xuất khẩu trong nước hơn so với khoảng một thập kỷ trước.

Sự thay đổi đó có nghĩa là một số bộ tài chính Nhật Bản, cơ quan chịu trách nhiệm về chính sách tiền tệ và được biết là sẽ vào cuộc để chống lại sự tăng giá mạnh của đồng yên, hiện đang chú ý nhiều hơn đến những mặt trái của đồng tiền yếu hơn, cụ thể là ảnh hưởng của chi phí nhập khẩu cao hơn.

Trong tuần này, khi đưa những lo ngại đó vào tiêu điểm, đồng đô la đã chạm mức 115,525 yên, mức chưa từng thấy kể từ tháng 1 năm 2017, do kỳ vọng về lãi suất cao hơn của Mỹ đã hỗ trợ đồng bạc xanh và triển vọng kinh tế Nhật Bản tối đi.

Nhà kinh tế Kiichi Murashima của Citi lưu ý: “Đồng yên yếu đẩy giá nhập khẩu lên cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận của các công ty phụ thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu thô và sức mua của các hộ gia đình”. “Các tác động tiêu cực của đồng yên yếu có thể lớn hơn trước khi tỷ lệ thâm nhập của hàng nhập khẩu đang gia tăng.”

Đảo ngược xu hướng đồng yên tăng mạnh thông qua nới lỏng tiền tệ lớn là một trong những mục tiêu chính trong các chính sách kích thích kinh tế “Abenomics” của cựu Thủ tướng Shinzo Abe trong 8 năm cầm quyền đến năm 2020. Thủ tướng Fumio Kishida được cho là sẽ đi theo chiến lược này.

Trong khoảng thời gian đó, đồng yên đã mất giá 50% so với đồng đô la. Tuy nhiên, khối lượng xuất khẩu hầu như không thay đổi, cho thấy đồng tiền yếu hơn, trong khi vẫn có lợi cho các công ty Nhật Bản ở nước ngoài, chưa hẳn đã khiến hàng hóa của nước này trở nên hấp dẫn hơn đối với người mua nước ngoài.

Một phần tư các nhà sản xuất Nhật Bản sử dụng sản xuất ở nước ngoài vào năm 2020, so với 18% trong năm 2010, theo khảo sát của Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp.

Trận động đất và sóng thần năm 2011 đã đẩy nhanh xu hướng đó, đẩy cán cân thương mại vào thâm hụt khi xuất khẩu chậm lại và nhập khẩu nhiên liệu tăng mạnh.

Xuất khẩu hiện chiếm khoảng 15% nền kinh tế Nhật Bản tính đến năm 2020, đóng góp nhỏ thứ hai trong số các quốc gia OECD sau Hoa Kỳ và giảm từ 17,5% vào năm 2007.

Ngược lại, tỷ trọng GDP của khu vực tiêu dùng vẫn ổn định ở mức 53%, khiến nền kinh tế dễ bị tổn thương hơn do giá hàng hóa nhập khẩu tăng mạnh do đồng yên yếu hơn gây ra.

Cho đến năm 2011, Nhật Bản sẽ can thiệp rất nhiều để ngăn đồng yên mạnh làm giảm khả năng cạnh tranh của hàng xuất khẩu, nhưng trong một số trường hợp hiếm hoi, nước này đã ngăn chặn việc đồng tiền này giảm giá.

Lần cuối cùng Nhật Bản can thiệp để ngăn chặn đà giảm của đồng Yên là năm 1998 trong cuộc Khủng hoảng Tài chính Châu Á khi đồng đô la vượt ngưỡng 146 Yên.

Các nhà phân tích cho rằng một động thái như vậy rất khó xảy ra lần này, nhưng một số nhà phân tích coi 125 yên là một mức tiềm năng trong cát.

Một cuộc khảo sát của Reuters về các công ty vào đầu tháng này cho thấy khoảng một phần ba số người được hỏi dự kiến lợi nhuận sẽ giảm nếu đồng Yên suy yếu vẫn tiếp diễn.

Đồng yên có dấu hiệu giảm mạnh

Điều quan trọng đối với các nhà hoạch định chính sách, một đồng tiền chênh lệch đã làm giảm sức mua của các hộ gia đình Nhật Bản, khiến họ ít hơn so với những gì họ phải trả.

Đồng yên giảm giá trị đã đẩy giá hàng nhập khẩu hàng hiệu, từ ô tô hạng sang đến đồng hồ đắt tiền cho đến điện thoại thông minh cũng như thực phẩm như thịt bò Mỹ nhập khẩu.

Ví dụ, giá của một chiếc iPhone kiểu mới đã tăng gấp ba lần lên 190.000 yên trong thập kỷ qua, tương đương với 60% mức lương trung bình hàng tháng ở Nhật Bản. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian đó, tiền lương nhìn chung vẫn không thay đổi.

Trong khi Thống đốc Ngân hàng Trung ương Nhật Bản Haruhiko Kuroda cho rằng giá trị của sự sụt giảm của đồng yên vẫn lớn hơn những mặt trái, nhưng quan điểm như vậy không được đồng đều.

Một nguồn tin chính phủ có hiểu biết về vấn đề này cho biết: “Sự suy yếu hiện tại của đồng Yên là khá tiêu cực, làm suy yếu sức mua của Nhật Bản về lâu dài”, một nguồn tin chính phủ am hiểu vấn đề này cho biết, nhấn mạnh sự cần thiết phải sửa chữa nợ công và nâng cao năng suất để làm cho Nhật Bản trở nên cạnh tranh hơn.

Một số ngân hàng trung ương cũng đã thừa nhận thách thức.

“Đối với các công ty lớn có hoạt động ở nước ngoài, đồng yên yếu tạo ra một sự thúc đẩy đáng kể cho lợi nhuận của họ”, thành viên hội đồng quản trị BOJ, Junko Nakagawa nói với Bloomberg trong một cuộc phỏng vấn được công bố hôm thứ Sáu. “Mặt khác, đồng yên yếu gây khó khăn cho các công ty hoạt động trong nước bằng cách đẩy chi phí nhập khẩu lên.”